جمعیت

استان سمنان یکی از استان‌های کشور ایران است. مرکز آن شهر سمنان است. مساحت این استان برابر با ۹۷۴۹۰ کیلومتر مربع که ۹٫۵ درصد مساحت کل کشور را شامل می‌شود. این استان از نظر مساحت ششمین استان ایران است. این استان از جانب شمال به استان‌های خراسان شمالی، گلستان و مازندران، از جنوب به استان‌های یزد و اصفهان، از مشرق به استان خراسان رضوی و از مغرب به استان‌های تهران و قم محدود است. استان سمنان در دوران باستان بخشی از چهاردهمین ایالت تاریخی ورن (ورنه) از تقسیمات شانزده گانه اوستایی بود. حتی تهمورث دیوبند را بنیانگذار شهر سمنان می‌دانند. این استان از ۸ شهرستان، ۱۰ بخش، ۲۰ شهر، ۲۸ دهستان و ۲۱۹۲ آبادی تشکیل شده است.

مرکز:سمنان
مساحت کیلومترمربع:۹۷۴۹۰
جمعیت (۱۳۹۰):۶۳۱۲۱۸
تعداد شهرستان‌ها:۸
تعداد بخش‌ها:    ۱۰
تعداد شهر:۲۰
تعداد دهستان‌ها:۲۸
تعداد آبادی:۲۱۹۲
(براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ و  تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۳ سازمان آمار)


نقشه

 



هوا و اقلیم

استان سمنان به علت شرائط جغرافیایی مختلف هر قسمت از آن دارای آب و هوای متفاوتی بوده، بدین صورت که در نواحی کوهستانی هوا سرد، در دامنه کوه‌ها هوا معتدل و در کنار کویر هوا گرم می‌باشد.
در دامغان به علت وزش بادهای شدید شمالی و بارندگی نواحی گرگان و مازندران، زمستان‌ها سرد و تابستان‌ها معتدل و در سمنان تابستان‌ها گرم و زمستانها معتدل، در شاهرود نسبت به پستی و بلندیهایی که دارد متغیر بوده بدین نحو که در قسمت شمالی سرد و قسمت مرکزی معتدل و در قسمت جنوبی گرم و در گرمسار تغییرات فصلی خیلی زیاد است، تابستانهای این ناحیه بسیار گرم و خشک ولی زمستان‌ها نسبتاً سرد و بارانی است.
به طور کلی استان سمنان تحت تأثیر جریانهای هوایی گرم و خشک دشت کویر قرار دارد؛ ولی عواملی چون دوری از دریا، جهت و امتداد کوه‌ها، ارتفاع مکان و وزش بادها نیز در آب و هوای این استان مؤثرند.
در این استان سه نوع آب و هوا را می‌توان مشخص کرد:
قسمت شمالی
شامل شاهرود، دامغان، مهدیشهر (سنگسر) و شهمیرزاد دارای آب و هوای نسبتاً سرد و خشک در زمستان و معتدل در تابستان.
قسمت جنوبی
قسمت جنوبی شامل گرمسار و جنوب شهرستان سمنان‌می باشد و دارای آب و هوای کویری و نسبتاً گرم و خشک در تابستان و سرد و خشک در زمستان است.
قسمت شمال و شمال شرقی
قسمت شمالی شامل مناطق دشت میامی و حسین آباد کالپوش می‌باشد و دارای آب و هوایی نسبتاً سرد و مرطوب در زمستان و معتدل و مرطوب در تابستان است.
در استان سمنان بارندگی بسیار کم و غالباً به صورت ریزش باران است.
با توجه به اینکه رطوبت نسبی با بارندگی نسبت مستقیم دارد، میزان رطوبت از غرب استان به شرق استان و همچنین از جنوب به شمال افزایش پیدا می‌کند. به طوری که درصد رطوبت نسبی در دامغان ۵۵ درصد، در شاهرود ۴۹ درصد و در سمنان ۵۲ درصد می‌باشد. این درصد مشخص کننده این مسأله است که در شهرهایی که میزان بارندگی بیشتر است از میزان رطوبت بالاتری برخوردار می‌باشد. ناگفته نماند استان سمنان در یک منطقه خشک و کویری واقع شده که تعداد روزهای یخبندان در استان به طور متوسط سالانه ۷۰ روز است.

کشاورزی
استان سمنان به خاطر موقعیت جغرافیایی، اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی ومحدودیت‌های آب وخاک، از موقعیت کشاورزی مطلوبی برخوردار نیست. تنها ۲ درصد از کل مساحت استان زیر کشت آبی و دیم است. عمده‌ترین محصولات این استان را گندم، جو، سیب زمینی، پنبه (وش) بومی و ورامینی، یونجه، اسپرس، شبدر و چغندرقند و پسته تشکیل می‌دهند. از لحاظ دامداری این منطقه به علت دارا بودن مراتع از وضعیت نسبتاً” خوبی برخورداراست. استان سمنان با ۵٫۵ میلیون هکتار مرتع و ۲٫۵ میلیون واحد دامی یکی از قطب‌های دامپروری کشور به شمار می‌آید. استان سمنان از مراکز قابل توجه صنایع دستی و از قطب‌های صنعتی کشور به شمار می‌رود. دراین استان انواع صنایع دستی نظیر قالی بافی، گلیم بافی، نمد مالی، سرامیک و سفال سازی و … وجود دارد.
برنامه ریزی توسعه‌ای کشاورزی سمنان به دلیل عدم توسعه منابع آب و خشکسالی دچار رکود می‌باشد و اقلیم خشک دوره‌ای که به عنوان بحران خشکسالی معرفی می‌گردد. اثرات گسترده سیاسی- اجتماعی و اقتصادی را در پی دارد. کاهش منابع آب‌های زیر زمینی ، افت تولیدات کشاورزی و دامی ، مهاجرت‌های اجباری، طغیان آفات و بیماریهای گیاهی، فقر پوشش گیاهی منطقه و پیامدهای بهداشتی و درمانی را می‌توان از اثرات خشکسالی معرفی نمود.
خسارت خشکسالی در بخش کشاورزی بسیار مشهودتر است ولی پیامدهای اجتماعی و سیاسی کم آبی در منطقه اثرات گسترده‌تر و چشم گیرتر و البته پنهان‌تر و غیر ملموس‌تر در پی داشته است. به نحوی که اکثر روستاهای اطراف سمنان در سال‌های اخیر غیر مسکونی گردیده و اغلب متروکه یا به صورت زمین‌های کشاورزی در آمده است.
در سالهای گذشته با سهمیه بندی آب ، قطع یا کم کردن آب کشاورزی و تعیین حقابه ها و توجه به صرفه جویی ، تنها به اولویتها برای رفع بحران اندیشه می‌شد.

منابع آب

استان سمنان با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی خاص، به طور کلی جزء مناطق خشک و کم آب بوده؛ به نحوی که جهت مصارف کشاورزی و صنعتی و غیره عملاً با کمبود آب مواجه می‌باشد. تأمین آب مصرفی استان از طریق آبهای سطحی و زیر زمینی می‌باشد. از مجموع آب مصرفی استان  ۱۰۷۱ میلیارد متر مکعب  ۸۷۳ میلیون متر مکعب از منابع آب زیرزمینی، (۸۲ درصد) و ۱۹۸ میلیون مترمکعب آن از منابع آب‌های سطحی، (۱۸ درصد) تأمین می‌شود. حجم آبهای زیر زمینی در حال حاضر ۸۵۲ میلیون متر مکعب برآورد شده که میزان برداشت از میزان تخمینی بیشتر می‌باشد و به همین دلیل حفر چاههای عمیق و استفاده از آبهای زیرزمینی در دشتهای شاهرود و ایوانکی ممنوع اعلام شده است.
آب‌های سطحی
استان سمنان به استثناء رودخانه حبله رود که در دشت گرمسار جریان دارد، فاقد رودخانه دائمی می‌باشد؛ هرچند به بعضی از جریانات سطحی تقریباً دائمی، ناشی از آبهای زیر زمینی رودخانه اطلاق گردیده (مانند چشمه علی دامغان)، لیکن به نظر می‌رسد چنین تعبیری مقرون به واقع نبوده و هدف از رودخانه نوعی از جریان سطحی است که دارای تغذیه مختلفی می‌باشد. با توجه به این مطلب، جریانات سطحی که در این منطقه موجود می‌باشد مرکب از مسیل‌هایی است که بعد از پایان بارندگی ادامه یافته و بعد از مدتی قطع می‌شود. بررسی مورفولوژیکی بسترها نشان داده است که سیلابهای شدید عوارض فرسایشی قابل توجهی را در بر داشته و به علت رژیم سیل آسای جریانات سطحی امکان استفاده از آنها میسر نمی‌باشد. لیکن با توجه به کمبود آب منطقه، باید مطالعات و تحقیقات لازم و جامع جهت ایجاد تأسیسات لازم برای استفاده از سیلابها صورت گیرد.
رودخانه‌ها
رودخانه‌هایی که در این استان جریان دارند دائمی نبوده و اغلب خشک و رودهای کوهستانی کوچک و کم آبی می‌باشند که تنها در مواقع بارندگیهای زیاد تشکیل سیلاب داده و به دشت کویر منتهی می‌شوند.
مهم‌ترین رودخانه‌های این استان عبارتند از:
۱ـ رودخانه گل رودبار
این رودخانه در سمنان دارای چندین شعبه مانند ده صوفیان و شهمیرزاد بوده و حوزه نسبتاً وسیعی را مشروب می‌سازد.
این دو شعبه در نزدیکی بند مهدیشهر یکی شده و در حدود شمال در جزین شعباتی دیگر بدان متصل گشته و پس از گذشتن از غرب سمنان به دشت کویر منتهی می‌شود.
۲ـ رودخانه تاش
رودخانه تاش در شهرستان شاهرود از دره‌های جنوبی شاهکوه گرگان و حدود تاش و مجن سرچشمه می‌گیرد و پس از اتصال با چندین رود کوهستانی به سمت دشت کویر سرازیر می‌شود.
۳ـ رودخانه کال شور
این رودخانه در قسمت بخش میامی شاهرود جریان دارد که از زیر پل ابریشم می‌گذرد و اراضی اطراف را سیراب می‌نماید.
۴ـ رودخانه چشمه علی
رودخانه چشمه علی در شهرستان دامغان جریان دارد و از دره‌های جنوبی شاهکوه گرگان سرچشمه می‌گیرد.
۵ـ خشک رود دریان
این رودخانه در شمال قوشه از ارتفاعات شمالی قوشه سرچشمه می‌گیرد و سیلاب آن در کنار قریه امروان عبور کرده و به دشت کویر منتهی می‌گردد.
۶ـ رودخانه حبله رود
حبله رود از سلسله جبال البرز سرچشمه می‌گیرد و منبع اصلی آب گرمسار بشمار آمده و دارای شعبات مختلفی است که مهمترین شعبه آن رودخانه نمرود است که تقریباً نصف آب رودخانه را تأمین می‌نماید.
این رودخانه در ۳۰ کیلومتری دشت گرمسار از مناطق بسیار شوری عبور می‌کند که حاوی کلرور سدیم و گچ می‌باشد.
۷ـ رودخانه ایوانکی
این رودخانه که خیلی کوچک است در زمستان‌ها سیلاب‌ها را جمع آوری نموده و به سمت ایوانکی سرازیر می‌شود و در تابستان میزان آب آن به صفر می‌رسد.
قنات و چاه‌های عمیق و نیمه عمیق
در بخش مهدیشهر (سنگسر) و شهمیرزاد ۲۲ رشته قنات وجود دارد که اغلب در مسیل قرار دارند و سطح آب در این منطقه بسیار پایین می‌باشد. عمق چاهها حتی به ۱۲۰ متر رسیده است و آب تمام قناتها به جز قنات «لیتو» که اندکی شور و گوگردی و دارای حرارتی معادل ۲۵ درجه است، بقیه نسبتاً شیرین و گوارا است. در منطقه سرخه و روستای «لاسگرد» ۴۲ رشته قنات حفر شده است. قنوات «نظامی»، «اسد آباد»، «سنجده» و «غیاث آباد» در ابتدای مخروط افکنه حفر گردیده و از آب مسیلهای بالا استفاده می‌کنند.
قنات‌های «بیدان»، «نعمت آباد» و «مؤمن آباد» چون از آبرفتهای گچدار و نمکدار تغذیه می‌شوند آب تلخ و شور دارند.
در بخش جام، قنوات «پریا»، «جام»، «سرگازتر»، «باران آباد» و غیره عموماً کم آبند و میزان آبدهی آنها بستگی مستقیم به رطوبت هوا و نزولات جوی دارد.
در شهرستان دامغان ۱۱۹ رشته قنات وجود دارد. میزان آبدهی قنوات دامغان تا ۳۸ لیتر در ثانیه و طول بعضی قناتها تا ۱۰ کیلومتر و عمق مادر چاهها تا ۱۱۰ متر می‌رسد.