جمعیت
استان اصفهان با مساحتی حدود ۱۰۷۰۱۹ کیلومتر مربع بین ۳۰ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی خط استوا و ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۵۵ درجه و ۳۱ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این استان که در مرکز ایران واقع شده است از شمال به استان های مرکزی، قم و سمنان؛ از جنوب به استان های فارس و کهکیلویه و بویراحمد؛ از غرب به استان های لرستان، خوزستان، چهارمحال و بختیاری و از شرق به استان یزد محدود است. مردم استان اصفهان به طور عمده از مردم فارس هستند. قوم های مختلف دیگری نیز در این استان ساکن هستند که به ترتیب جمعیت عبارتنداز: بختیاری ها، لرها، ترک ها، ارمنی ها، گرجی ها، کلیمی‌ها، کولی ها و عرب ها. این استان دارای ۲۴ شهرستان، ۲۷ بخش، ۱۰۷ شهر و ۱۲۷ دهستان می باشد.
مرکز:اصفهان
مساحت کیلومترمربع:۱۰۷۰۱۹
جمعیت (۱۳۹۰):۴۸۷۹۳۱۲
تعداد شهرستان‌ها:۲۴
تعداد بخش‌ها:۲۷
تعداد شهر:۱۰۷
تعداد دهستان‌ها:۱۲۷
تعداد آبادی:۳۲۹۷
(براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ و تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۳ سازمان آمار)
نقشه
هوا و اقلیم
آب و هواى استان اصفهان به طور كلى معتدل خشك است، اما با توجه به تأثير بادها و دورى و نزديكى به منطقه كوهستانى غرب و دشت كوير در شرق و جنوب شرقى، مىتوان آب و هواى آن را به سه بخش متمايز تقسيم كرد:
۱ـ آب و هواى بيابانى اين نوع آب و هوا شمال شهرستان نائين، حوزه بيابانك و انارك تا شمال اردستان را دربر مىگيرد. از مشخصات اين منطقه تغيير شديد و سريع درجه حرارت، كمى بارش و وزش بادهاى تند در طول سال را مىتوان نام برد.
۲ـ آب و هواى نيمه بيابانى آب و هواى نيمه بيابانى شهرستان اصفهان را دربر مىگيرد و خشكى هوا و كمى بارندگى از مشخصات اين نوع آب و هواست. رودخانه زاينده رود به طرز چشمگيرى بر روى آب و هواى اين ناحيه تأثير مثبت دارد و آن را تعديل مىكند.
۳ـ آب و هواى نيمه مرطوب سرد آب و هواى نيمه مرطوب سرد قلمرو غرب و جنوب غربى اصفهان را دربر مىگيرد. به نسبت افزايش ارتفاع، ميزان بارندگى افزايش مىيابد و از درجه گرماى هوا كاسته مىشود.
کشاورزی
استان اصفهان یکی از مراکز اقتصادی و از قطب های صنعت کشاورزی کشور است ، که با دارا بودن شرایط اقلیمی متنوع و قابلیت های بالقوه منابع طبیعی و منابع انسانی تجهیز شده ، به عنوان یکی از استان های مهم کشور در زمینه تولید محصولات کشاورزی ، دامی و پروتئینی می باشد و به همت و کوشش مسئولین و بهره برداران ، دارای موفقیت هائی در بخش های مختلف گردیده است.
حدود ۵۶۹۹۵۷ هكتار معادل ۵/۳ درصد از اراضی استان در بخش كشاورزی مورد بهره برداری قرار مي گيرد. تعداد شاغلين بخش كشاورزی استان حدود ۱۵۸۷۱۴ نفر معادل ۱۱/۳ درصد از شاغلين استان است. حجم آب قابل تأمين برای كشاورزی در سال های عادی معادل 6525 ميليون متر مكعب برابر ۸۷ درصد از حجم آب قابل تأمين برای استان است از اين ميزان حدود ۵۰۹۲ ميليون متر مكعب از منابع زير زمينی و ۱۴۴۳ ميليون متر مكعب از منابع سطحی می باشد در اين نوشتار سعی بر آن است كه مختصری وضعيت فعاليت های زير مجموعه كشاورزی منعکس گردد. ( پورتال جهاد کشاورزی استان اصفهان)
از ۵۶۹۹۵۷ هكتار اراضی مورد بهره برداری در بخش كشاورزی حدود ۳۴۹۴۰۱ هكتار معادل ۶۱ درصد به كشت محصولات زراعی آبی و ديم تخصيص یافته است . ميزان توليد انواع محصولات زراعی از اين سطوح برابر ۴ میلیون ۴۰۰ هزارتن است. شایان ذکر است ، اين استان در توليد گلرنگ ، ذرت علوفه ای ، پياز ، جو ، سيب زميني به ترتيب رتبه های اول ، دوم ، دوم ، سوم و سوم كشوری را به خود اختصاص داده است.
در استان اصفهان با حدود ۸۱۹۸۵ هكتار كشت محصولات باغی آبی و ديم معادل ۱۴ درصد از اراضی مورد بهره برداری در بخش كشاورزی را اختصاص داده كه ميزان توليد محصولات باغی از اين سطوح حدود ۶۰۱۵۱۸ تن می باشد. در بين محصولات باغی استان با سطحی برابر ۲۰۴۰ هكتار و توليد ۲۷۰۰۰ تن رتبه اول كشور و سيب با سطحی برابر ۲۳۵۰۰ هكتار و توليد ۲۸۰۰۰۰ تن رتبه سوم و انار با سطحی برابر ۱۰۲۴۰ هكتار و توليد ۱۵۰۰۰۰ تن رتبه سوم كشور و گل محمدی با سطحی برابر ۱۸۰۰ هكتار و توليد ۴۵۰۰ تن رتبه چهارم كشور را بخود اختصاص داده است .
مسايل و مشكلات اساسي پيش روي بخش كشاورزي در استان
- استفاده نامناسب و بيش از ظرفيت از منابع طبيعی استان
- تغيير كاربری اراضی مستعد كشاورزی
- كمبود منابع آب مورد نياز
- آلودگی شديد منابع آب و خاك به دليل استقرار صنايع سنگين
- بهره برداری غير اصولی از منابع آب و پائين بودن راندمان آبياری
- كاهش منابع ذخاير آبی و بحرانی شدن وضعيت سفره های آب در زيرزمينی استان
منابع آب
رودخانه زاینده رود بزرگ ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از ارتفاعات زردکوه بختیاری واقع در جنوب غربی اصفهان و از بخش شورآباد تنگ گزی استان چهار محال و بختیاری سرچشمه می گیرد و پس از طی بیش از ۳۶۰ کیلومتر از مغرب به مشرق، دشت ها و زمین های زراعی را آبیاری می کند و در نهایت به باتلاق گاوخونی که در ۱۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان واقع شده است فرو می ریزد. وسعت حوزه آب ریز زاینده رود ۲۷۵۷۰ کیلومتر مربع برآورد می شود که کمی بیش از نصف آن را زمین های باتلاقی شور، ریگزارها، تپه ماهورها و مناطق کوهستانی و بقیه را دشت ها تشکیل می دهد. برای کنترل جریان آب سطحی و تامین بخشی از آب آشامیدنی شهری و نیز کشاورزی و صنعتی، در سال ۱۳۴۹ سد زاینده رود روی رودخانه زاینده رود در فاصله ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان احداث شده است. این سد در ۱۰ کیلومتری شهر چادگان قرار دارد و از نوع بتنی دوقوسی است.
بیشینه حجم مخزن، ۱۴۷۰ میلیون متر مکعب و حجم مفید آن ۱۰۹۰ میلیون متر مکعب و همچنین مساحت دریاچه سد، ۵۴ کیلومتر مربع در تراز حداکثر است.
در حال حاضر سد زاینده رود تامین کننده آب آشامیدنی حدود ۵ میلیون نفر در استان های اصفهان، یزد، چهارمحال و بختیاری و مرکزی است و آب صنایع و حدود ۲۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی از آن تامین می شود.
در اين استان رودهاى مختلف دائمى و فصلى جريان دارد كه مهمترين آنها به شرح زير است:
۱ـ رودخانه زاينده رود اين رودخانه يكى از مهمترين، بزرگترين و پرآبترين رودخانههاى حوزههاى داخلى كشور بوده كه حوزه آبريز اصفهان و گاوخونى را زهكشى نموده و به مرداب گاوخونى ختم مىشود.اين رودخانه از دامنه هاى خاورى ارتفاعات زاگرس و كوههاى مرتفع زردكوه بختيارى سرچشمه مىگيرد.
طول اين رودخانه ۴۰۵ كيلومتر و حوزه آبريز آن ۳۱۰۰۰ كيلومتر وسعت دارد. علاوه بر استان اصفهان، قسمتهايى از استان يزد، فارس و چهارمحال و بختيارى نيز در حوزه آبريز اين رودخانه قرار دارند.
رودخانه زاينده رود از به هم پيوستن چشمهها و رود خانههاى كوچك و بزرگ فراوانى تشكيل مىگردد كه معروفترين آنها چشمه جانان و چهل چشمه مىباشند كه در پاى كوههاى بختيارى قرار دارند.پس از اتصال رودخانه كوهرنگ به زاينده رود، منبع دائمى و مطمئنى جهت تأمين آب در فصول مختلف سال در دست اصفهان به وجود آمد.
۲ـ رودخانه قمشه اين رودخانه يكى ديگر از رودخانههاى حوزه آبريز اصفهان و گاوخونى مىباشد كه از كوههاى جنوب شرقى شهرضا سرچشمه گرفته و در نهايت به باتلاق گاوخونى مىريزد. طول اين رودخانه ۲۰۰ كيلومتر و حوزه آبريز آن در حدود ۴۸۰۰ كيلومتر مربع وسعت دارد.
۳ـ رودخانه آب جهق اين رودخانه از رودخانه هاى مستقل حوزه آبريز مركزى است و در شهرستان كاشان جريان دارد. از كوههاى كركس و دامنه هاى شمالى و شرقى كوه كلاه برفى، واقع در دهستان قهرود، سرچشمه مىگيرد و در ريگ زارهاى جنوب شرقى كاشان فرو مىرود.
۴ـ رودخانه آب شاه قهرود اين رودخانه از دامنه غربى كوه كلاه برفى از رشته ارتفاعات كركس، سرچشمه مىگيرد و به دشتهاى جنوبى كاشان مىريزد.
۵ـ رودخانه گلپايگان
رودخانه گلپايگان همان رودخانه قم رود است كه پس از عبور از شهر گلپايگان به نام رودخانه گلپايگان ناميده مىشود. اين رودخانه از دامنه كوههاى شهرستان اليگودرز و زاگرس مركزى سرچشمه مىگيرد. رودخانه پس از سريز از سد گلپايگان، در جهت شرقى جريان مىيابد. از شهر گلپايگان گذشته و رودخانه خوانسار را با شعبات مربوط در محلى به نام «ديزجان» ضميمه خود مىنمايد. قمرود از اراضى شهرستانهاى محلات و دليجان مىگذرد و وارد قم مىشود و سرانجام به درياچه نمك مىريزد. سد پانزده خرداد به منظور تأمين آب آشامیدنی شهر قم بر روى اين رودخانه احداث شده است.
۶ـ رودخانه خوانسار
اين رودخانه در شهر خوانسار واقع شده است و از شاخههاى مهم رودخانه قم مىباشد. از دامنههاى كوه خوانسار سرچشمه مىگيرد و پس از گذشتن از خوانسار، وارد گلپايگان مىشود و سپس وارد قمرود می شود. طول اين رودخانه ۶۰ كيلومتر و وسعت حوزه آبريز آن بالغ بر ۱۹۰۰ كيلومتر مربع مىباشد.
۷ـ رودخانه دربند اين رودخانه يكى از شاخه هاى رودخانه گلپايگان است و در جنوب گلپايگان و در مناطق شمالى شهرستان داران قرار دارد. از دامنههاى كوه سفيد در اليگودرز سرچشمه مىگيرد و به رودخانه گلپايگان مىريزد. اين رودخانه دائمى است و طول آن ۱۵ كيلومتر است.
۸ـ رودخانه هزار جريب رودخانه هزار جريب از شاخههاى اوليه رودخانه گلپايگان مىباشد. از دامنههاى شمالى كوه هشتاد در جنوب غربى شهر گلپايگان سرچشمه مىگيرد و در مسير خود با رودخانه بلطاق تلاقى مىكند و رودخانه گلپايگان را به وجود مىآورد. طول اين رودخانه ۲۳ كيلومتر بوده و آب آن دائمى است. حوزه آبريز آن نيز در شهرستان فريدن قرار دارد.
۹ـ رودخانه نابر چمرود اين رودخانه در منطقه كاشان قرار دارد و از رودخانههاى حوزه آبريز مركزى به شمار مىآيد. از دامنههاى شمالى كوه كركس در جنوب غربى كاشان سرچشمه مىگيرد. اين رودخانه پس از عبور از منطقه آران با رودخانه قمصر تلاقى نموده و به درياچه نمك مىريزد.
۱۰ـ رودخانه سميرم يكى از شاخههاى مهم رودخانه خرسان مىباشد كه در شهرستان سميرم جريان دارد و به همين خاطر به نام رودخانه سميرم معروف مىباشد. همچنين به آن «حنا» و «قلعه سيستان» هم گفته مىشود. شاخه اصلى آن از دامنههاى جنوبى كوه « آيينه قبرى»، واقع در شانزده كيلومترى شمال خاورى سميرم، سرچشمه مىگيرد.اين رودخانه از شرق شهر سميرم مىگذرد و دشت سميرم را از شمال به جنوب طى مىكند. پس از دريافت شاخه هايى در شانزده كيلومترى جنوب شهر، با شاخه مهم خود به نام «حنا» تلاقى مىكند. اين رودخانه به تدريج وارد منطقه كوهستانى مىشود و در روستاى رود آباد با رودخانه «ماربر» تلاقى نموده، رودخانه «خرسان» را تشكيل مىدهد. وسعت حوزه آبريز رودخانه سميرم حدود ۱۹۰۰ كيلومتر مربع مىباشد.
| 
