جمعیت
استان مازندران استانی در شمال ایران و در کرانه‌های جنوبی دریای خزر می‌باشد. طبق آمار مرکز ایران در سال ۱۳۹۰، مساحت آن ۲۳۷۵۶ کیلومترمربع و دارای ۳۰۷۳۹۴۳ نفر جمعیت می‌باشد. مازندران در کنار استان‌های گلستان، سمنان، تهران، قزوین و گیلان قرار دارد همچنین قله دماوند مرتفع‌ترین قله ایران در مازندران و در شهرستان آمل قرار دارد. این استان یکی از پرجمعیت‌ترین مناطق از لحاظ تراکم جمعیتی و یکی از غنی‌ترین آن‌ها از لحاظ منابع گوناگون زیرزمینی می‌باشد. مازندران دارای ۲۲ شهرستان، ۳۷ بخش، ۵۷ شهر، ۱۳۰ دهستان و ۳۳۴۶ روستا است و ساری مرکز استان است.


مرکز:ساری
مساحت کیلومترمربع:۲۳۷۵۶
جمعیت (۱۳۹۰):۳۰۷۳۹۴۳
تعداد شهرستان‌ها:۲۲
تعداد بخش‌ها: ۵۶
تعداد شهر:۵۸
تعداد دهستان‌ها:۱۳۱
تعداد آبادی:۳۳۴۶

(براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ و  تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۳ سازمان آمار)

نقشه

هوا و اقلیم

استان مازندران را بر اساس خصوصیات دما و بارش و توپوگرافی منطقه می‌توان به دو نوع آب و هوای معتدل خزری و آب و هوای کوهستانی تقسیم کرد . آب و هوای کوهستانی خود بر دو نوع معتدل کوهستانی و سرد کوهستانی می‌باشد .

۱- آب و هوای معتدل خزری :
این نوع اقلیم جلگه‌های غربی و مرکزی استان تا کوهپایه‌های شمالی البرز را شامل می‌شود . در این نواحی به دلیل کمی فاصله کوهستان و دریا رطوبت تجمع می‌یابد که به‌عنوان پیامد آن می‌توان بارش‌های قابل ملاحظه و دمای معتدل را ذکر کرد .
میانگین بارندگی سالیانه در نوار ساحلی استان برابر با ۹۷۷ میلیمتر است. توزیع مکانی آن از غرب به شرق با کاهش همراه است درحالی‌که توزیع زمانی آن وضعیتی کمابیش منظم دارد و خشکی ممتد در آن اتفاق نمی‌افتد حداکثر بارندگی در پائیز و حداقل آن در بهار اتفاق می افتد  .
در بررسی پارامتر درجه حرارت نیز مشاهده می‌شود که به دلیل رطوبت نسبی بالا و زیاد بودن تعداد روزهای پوشیده از ابر ، دمای هوا معتدل و دامنه دمایی محدود می‌باشد که این وضعیت منجر به تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های معتدل با یخبندان‌های اتفاقی می‌گردد .

۲- الف) آب و هوای معتدل کوهستانی :
با افزایش تدریجی ارتفاع از اراضی جلگه‌ای به‌سوی دامنه‌های شمالی ارتفاعات البرز و فاصله از دریا ، تغییرات خاصی در آب و هوای استان پدیدار می‌گردد. در نوار ارتفاعی ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر ، شرایط آب و هوایی کوهستانی حاکم است که از ویژگی‌های آن می‌توان کاهش میزان بارندگی سالیانه و همچنین کاهش متوسط درجه حرارت ماهانه را ذکر کرد . علاوه بر آن زمستان‌های سرد همراه با یخبندان‌های طولانی و تابستان‌های کوتاه نیز از دیگر مشخصات این اقلیم است .

۲- ب) آب و هوای سرد کوهستانی :
در نوار ارتفاعی بالاتر از ۳۰۰۰ متر که شامل قلل کوهستان‌های دامنه شمالی البرز می‌شود ، دمای هوا به‌شدت کاهش‌یافته و یخبندان‌های طولانی ایجاد می‌شود . در این مناطق ریزش‌ها غالباً به صورت برف است که در دوره طولانی سرد سال روی هم انباشته شده و تا اواسط دوره کوتاه گرم سال نیز دوام دارند . در همین مناطق و در قله کوه‌های دماوند ، علم کوه و تخته سلیمان شرایط ایجاد یخچال‌های کوهستانی و انباشت دائمی برف فراهم شده است .

کشاورزی
استان مازندران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی، خاک حاصلخیز، آب فراوان و تجمیع شرایط مساعد طبیعی یکی از قطب‌های قوی کشاورزی ایران به شمار می‌آید.
در حدود ۳۵۰ هزار هکتار از سطح کل مساحت استان مازندران به کشت انواع محصولات کشاورزی اختصاص داشته و بر اساس آخرین اطلاعات حاصل از طرح اشتغال و بیکاری بیش از ۳۴ درصد از شاغلان استان در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند.
به طور کلی اقتصاد مازندران با صرف نظر از برخی فعالیت‌های محدود صنعتی و اقتصادی متکی بر کشاورزی است و هنوز درصد زیادی از جمعیت این استان زرخیز را کشاورزان ساکن در مناطق روستایی تشکیل می‌دهند که به امر زراعت و تولید فرآورده‌های کشاورزی اشتغال دارند.
مازندران در تولید بسیاری از فرآورده‌های کشاورزی رتبه اول کشور را دارا است و این استان در ۱۴ محصول کشاورزی رتبه نخست تولیدات و در ۲۲ محصول کشاورزی رتبه ۱ و ۲ را به خود اختصاص داده است
براساس آخرین آمارها بیش از ۹۰ درصد و حتی در برخی از آمارها ۹۵ درصد کشاورزان فعال در بخش کشاورزی فاقد تحصیلات دانشگاهی می‌باشند.
این امر در حالی است درصد قابل توجهی از این افراد دارای سواد بسیار پایین و فاقد سواد خواندن و نوشتن می‌باشند که تمامی این موارد باعث آن خواهد شد فن‌آوری‌های نوین و دانش‌های جدید در افزایش تولید یا در بخش کشاورزی راهی نداشته باشد و یا آنکه به‌سختی مورد پذیرش قرار گیرد و یا آنکه اصلاً مورد پذیرش قرار نگیرد که در هر صورت به عنوان یک آسیب جدی در بخش کشاورزی مطرح خواهد بود.
خرد و پراکنده بودن اراضی زراعی که دامنه خرد شدن آن هم دنباله دار می‌باشد یکی دیگر از محدودیت‌ها و موانع اصلی در توسعه بخش کشاورزی است. کاهش مساحت واحدهای تولیدی بخصوص در بخش‌های زراعی با توجه به آنکه بعد از فوت مالک واحد تولیدی در بین ورثه آن تقسیم می‌شود یکی از معضلات بخش کشاورزی است که متأسفانه برای توقف آن تا کنون راه حلی پیدا نشده است و متأسفانه این روند در بین نسل‌های مختلف جاری است و هر چه مساحت اراضی کشاورزی خرد شود به تبع آن تولید غیراقتصادی‌تر و همچنین مانور ماشین آلات کشاورزی کمتر ، میانگین تولید محصول پایین‌تر و در نهایت بهره‌وری بسیار پایین و تبدیل آن به کاربری‌های غیر از کشاورزی میسر خواهد شد که این امر نابودی بخش تولید در بخش کشاورزی را به همراه خواهد داشت.
عدم استفاده و جایگزینی ماشین‌های مدرن و پیشرفته در بخش کشاورزی یکی دیگر از عوامل آسیب‌زا و بازدارنده در بخش کشاورزی است که متأسفانه به دلیل آنکه تعداد بسیار کمی از کشاورزان به دلیل درآمد و توان اقتصادی بالا قادر به خریداری و استفاده از این ماشین‌ها می‌باشند بنابراین مکانیزاسیون نتوانسته است آن‌گونه باید در بخش کشاورزی توسعه یابد.
تغییر کاربری اراضی کشاورزی به ویلاسازی و ساخت‌وسازهای مسکونی و تجاری و کاربری‌های صنعتی و گردشگری بخصوص در استان‌هایی که قطب کشاورزی کشور محسوب می‌شوند از دیگر آسیب‌های رایج و عوامل بازدارنده در روند توسعه بخش کشاورزی محسوب می‌شوند که در سال‌های اخیر موج و شدت فزاینده‌ای به خود گرفته است .وجود مواهب طبیعی از جمله جنگل و دشت و دریا و همچنین مناظر چشم نواز طبیعی در استان‌های شمالی و از طرفی آلودگی‌های شدید هوا و جمعیت متراکم در مرکز کشور و فاصله نزدیک آن با شمال به‌یک‌باره قیمت زمین زراعی منطقه را به ارقام نجومی رسانده است که هر زمین‌داری را وسوسه کرده تا هر چه سریع‌تر آن‌ها را به دلالان و واسطه‌های زمین‌خوار بفروشد و شغل و حرفه آبا و اجدادی‌اش را رها کرده و زندگی مصرفی جدید را برای خود دست پا نماید. تغییر گسترده کاربری اراضی زراعی و باغی آن‌قدر وسیع و همه‌جانبه در حال همه‌گیر شدن است که بسیاری براین نظر هستند که در صورت ادامه این روند زمینی برای کشاورزی در استان‌های شمالی به عنوان قطب و مهد تولیدات کشاورزی کشور باقی نخواهد ماند.
در حال حاضر غالب شیوه تولید در بخش کشاورزی به صورت معیشتی می‌باشد بطوریکه کشاورز تولیدکننده با تولید در بخش کشاورزی و درآمد اکتسابی از آن فقط به فکر گذران زندگی خود در طول یکسال و دوباره سالی نو و روزی نو که این شیوه تولید که نشأت گرفته از مشکلات ساختاری بخش کشاورزی از جمله محدودیت شدید مساحت اراضی زراعی ، کوچک بودن واحدهای تولید ، فقدان استفاده از نوآوری ، بالا بودن سن و ده‌ها مشکل دیگر می‌باشد به‌صورت ناخواسته تولیدات در بخش کشاورزی را در دراز مدت به قهقرا خواهد برد و یک عامل بازدارنده ، آسیب‌زا در مسیر توسعه بخش کشاورزی می‌باشد چرا که شیوه تولیدی معیشتی در تضاد کامل با تولید تجاری قرار دارد و با شیوه تولید به صورت معیشتی هیچ‌گاه نمی‌توان ارزش‌افزوده بالا و یا خودکفایی و صادرات در بخش کشاورزی را از آن انتظار داشت.



منابع آب


منابع اصلی آب در هر منطقه با اوضاع آب و هوایی، شرایط توپوگرافیک، نظام توزیع بارش، ساخت فیزیوگرافیک، جهت شیب زمین و موقعیت جغرافیایی آن منطقه در ارتباط قرار دارند. بنابراین در یک نگرش کلی می‌توان گفت که استان مازندران با توجه به ویژگی‌های طبیعی در اکثر نواحی از حیث آب‌های سطحی و زیرزمینی غنی می‌باشد و هر چه از غرب به طرف شرق استان برویم، منابع آب کمتر و محدودتر می‌شود.
استان مازندران به علت وضعیت خاص اقلیمی و آب و هوایی دارای رودهای متعددی می‌باشد که مهم‌ترین آن عبارتند از:
 1ـ صفارود از ارتفاعات جواهرده و در دامنه‌های ارتفاعات نزدیک جنت رودبار سرچشمه می‌گیرد و آبادی‌های اطراف رامسر را مشروب می‌سازد.
۲ـ چالک رود از ارتفاعات لرا و اشکور سرچشمه گرفته و آبادی‌های دهستان کلیجان را مشروب می‌سازد.
۳ـ رودخانه‌های ترک رود، نمک آبرود، لمرا، گرگررود، نسارود، پلنگ آبرود، کاظم رود، تیزم و نشتارود که از ارتفاعات بنه یا بند میان سرچشمه می‌گیرند و پس از مشروب ساختن آبادی‌های شهرستان تنکابن به دریای خزر می‌ریزند.
۴ـ رودخانه دو سه هزار که در محلی به نام چاله از به هم پیوستن دو شعبه، که یکی از دهستان دو هزار و دیگری از دهستان سه هزار می‌رسند تشکیل می‌گردد. سرچشمه هر دوی این شعب ارتفاعات الموت و تخت سلیمان است. این رود پس از خارج شدن از کوهستان به نام رودخانه چشمه کیله نامیده می‌شود که بعد از مشروب نمودن آبادی‌های اطراف به دریا می‌ریزد.
۵ـ رودخانه‌های تمیشان، نور در شهرستان نور، سردآبرود، چالوس، کجور، کجرود و رودهای کوچک ماشلک، خیرود، امیرود و کلرودپی در منطقه نوشهر از جمله رودخانه‌های قابل ذکر این منطقه از استان می‌باشند.
۶ـ رودخانه هراز که از لار سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه از داخل شهر آمل گذشته و به دریای خزر می‌ریزد.
۷ـ سجادرود و بابل رود از سلسله اصلی کوه البرز و کلاررود از ارتفاعات میان بنه و کاری از رودخانه هراز سرچشمه می‌گیرند و نزدیک پل قدیمی محمد حسن خان یکی شده و در بابلسر به دریای خزر می‌ریزند.
۸ـ تلاررود و سیاه‌رود که از ارتفاعات سوادکوه واقع در جنوب شهرستان قائمهشر سرچشمه می‌گیرند، پس از مشروب نمودن آبادی‌های مسیر به دریای خزر می‌ریزند.
۹ـ گرماب رود از بادله کوه و چشمه‌های شور کوه و چشمه معدنی سوت از دره‌های برد و اراء سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از چند دهستان و مشروب نمودن اراضی اطراف به طرف غرب منحرف گشته و به رودخانه تجن می‌ریزد. طول این رودخانه از سرچشمه تا تجن ۷۵ کیلومتر است. از انشعابهای مهم آن رودهای بالارود، ناجیم رود، زلیم رود و ویلا رود است.
۱۰ـ رودخانه لاجیم که از ارتفاعات شمالی رسکت سرچشمه گرفته و پس از طی ۳۰ کیلومتر وارد رودخانه تجن می‌شود.
۱۱ـ رودخانه تجن که از کوه نیزآباد سرچشمه می‌گیرد و رودهای کوچک شلی، پرور، کاردکلا، بارک و گلخواران به آن پیوسته و در جهت شمال جریان می‌یابد. در ۸ کیلومتری ساری از کوهستان خارج شده و پس از انحراف به طرف شرق در خزرآباد به دریای خزر می‌ریزد. طول این رودخانه ۱۲۰ کیلومتر می‌باشد.
۱۲ـ رودخانه زارم رود که از کوه چنگی سرچشمه گرفته و در نزدیکی‌های آبادی درم به رودخانه ارم متصل می‌شود و سپس موازی با رودخانه گرماب به تجن می‌ریزد. طول این رودخانه از سرچشمه تا محل ریزش به تجن ۸۰ کیلومتر است.
۱۳ـ از دیگر رودخانه‌های قابل ذکر منطقه ساری رودخانه فریم می‌باشد که از انشعابات رودهای شیرین‌رود، اشک رود، عروس و داماد، به وجود آمده و پس از طی ۴۰ کیلومتر در اراضی افراچال به رودخانه تجن می‌ریزد.