جمعیت

استان گلستان نام جدید سرزمین تاریخی است که در طول تاریخ و تا سده هفتم هجری به نام ایالت گرگان و از آن پس تا آغاز سده دهم به نام استرآباد و در نوشته‌های دوران اولیه اسلامی به نام (جرجان) و از اسفند ۱۳۱۶ گرگان نامیده شده است. این استان تا سال ۱۳۷۶ بخشی از استان مازندران بود، اما در آن سال به صورت استانی مستقل درآمد و شهرستان گرگان به عنوان مرکز آن برگزیده شد. بیش‌تر شهرهای کنونی استان از دیرینگی چندانی برخوردار نیستند و از بزرگ شدن روستاها به وجود آمده‌اند و به عبارتی روستا شهر به شمار می‌آیند. با این همه، شهرهای گرگان و گنبدکاووس ریشه در تاریخی دارند. مساحت این استان ۲۰۴۳۸ کیلومترمربع و جمعیت استان گلستان براساس سرشماری سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۱۷۷۷۰۱۴ نفر است. روستاهای استان گلستان به صورت متمرکز و نزدیک به هم هستند. این روستاها در راستای جاده‌ها و رودها به صورت طولی و در بخش‌های کوهستانی به صورت پله‌ای هستند. این استان دارای ۱۴ شهرستان، ۲۹ شهر و ۱۶ بخش، ۶۰ دهستان و ۸۷۱ آبادی می‌باشد.


مرکز:گرگان
مساحت کیلومترمربع:۲۰۴۳۸
جمعیت (۱۳۹۰):۱۷۷۷۰۱۴
تعداد شهرستان‌ها:۱۴
تعداد بخش‌ها:    ۱۶
تعداد شهر:۲۹
تعداد دهستان‌ها:۶۰
تعداد آبادی:۸۷۱
(براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ و  تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۳ سازمان آمار)

نقشه
 


هوا و اقلیم

استان گلستان آب و هوایی کم و بیش نزدیک به نواحی شرقی مازندران را دارد ولی مقدار بارندگی آن (بطور متوسط) کمتر بوده و به مقتضای فصول متغیر می‌باشد.
در زمستان‌ها به علت فشار هوای سرد سیبری، هوای گرم و مرطوب به طرف بالا رانده می‌شود و کوه‌های جنوبی این منطقه نیز مانع از حرکت آن به طرف مرکز فلات ایران می‌گردد.
در تابستان‌ها هوا علاوه بر گرما، از رطوبت بالایی نیز برخوردار است. هر چه که از سمت دریا به شرق پیش می‌رویم از این رطوبت کاسته می‌شود و بر خشکی هوا افزوده می‌گردد. ابرهایی که از دریا برمی‌خیزد در ساحل آب خود را از دست می‌دهد و در کوهستان از رطوبت آن کاسته می‌شود.
در زمستان به جهت جریان بادهای سیبری در کوهستان تراکم ابرها مقدار برف و باران را بیشتر کرده و هوا در این فصل سرد، ولی در تابستان در نواحی کوهستانی معتدل می‌باشد. پربرف‌ترین کوه‌های این ناحیه کوه‌های فندرسک است.
هوای صحرا در تابستان و پاییز گرم و خشک و در زمستان سرد و گه‌گاه برفی است. وضعیت جوی در منطقه گنبد با سایر مناطق گلستان از آب و هوای نامتعادل‌تری برخوردار است.
مقدار بارندگی سالیانه گنبد کمتر و از حیث درجه حرارت نیز وضعیت نامتعادلی دارد. در این منطقه تابستان‌ها درجه حرارت از متوسط استان بیشتر و در زمستان‌ها درجه حرارت از متوسط استان پایین‌تر بوده است.
بالاخره این منطقه یکی از حاصل‌خیزترین و با استعدادترین مناطق کشور از حیث منابع و استعدادهای طبیعی و خاکی و نوع آب و هوا دارای قابلیت زیادی بوده است.


کشاورزی
استان گلستان یکی از استان‌های مهم در تولید محصولات کشاورزی محسوب می‌گردد. بر اساس بررسی‌های بعمل آمده کل سطح زیر کشت در استان ۷۳۶۱۱۵ هکتار بوده که از این مقدار ۳۱۶۳۲۶ هکتار (۴۳ درصد) تحت کشت آبی و ۴۱۹۷۸۹ هکتار (۵۷ درصد) بصورت دیم بهره برداری می‌شود. همچنین از میان اراضی آبی موجود در استان ۲۸ درصد از طریق آب‌های سطحی و ۷۲ درصد از طریق آب‌های زیرزمینی آبیاری می‌شوند.
جمعیت شاغل در بخش کشاورزی این استان ۴۶ درصد (رتبه نخست در کشور) می‌باشد. لذا کشاورزی در این استان از صنایع کلیدی به شمار می‌رود. محصولات عمده زراعی استان گندم، جو و گیاهان علوفه‌ای می‌باشد.
محدودیت منابع آب استان امکان افزایش استحصال آب را با مشکل مواجه نموده است. لذا ضمن برنامه‌ریزی اقدامات مناسب در جهت جلوگیری از هدر رفت آب موجود، با اتخاذ سیاست‌های بهره‌وری آب، می‌بایست سطح زیر کشت اراضی آبی را نیز افزایش داد.
استان گلستان دارای بیش از ۷۱۳ (حدود ۳۵ درصد مساحت استان ) هکتار اراضی کشاورزی است که از این میزان، ۶۸۲۹۵۵ هکتار به کشت محصولات زراعی با احتساب کشت دوم  و ۳۰۱۷۳ هکتار به کشت محصولات باغی اختصاص یافته است.
مهم‌ترین محصولات کشاورزی استان گندم، پنبه، دانه‌های روغنی، محصولات باغی، انواع تولیدات دامی، چوب‌های جنگلی و محصولات شیلاتی است


منابع آب
استان گلستان در بخشی از حوضه آبریز دریای خزر واقع شده است . این استان که بالغ بر ۲۱۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. و شامل حوضه‌های آبریز اترک سفلی,گرگانرود,قره سو,شرق خلیج گرگان و نکارود علیامی باشد.  
آب‌های سطحی محدوده استان گلستان شامل چهل شاخه رودخانه بزرگ و کوچک است که در چهار حوزه آبریز گرگانرود، اترک، قره سو و خلیج گرگان جریان دارند. مجموع پتانسیل آبهای سطحی استان ۱۲۳۵ میلیون مترمکعب و حجم بهره‌برداری شده ۶۴۴ میلیون مترمکعب می‌باشد.

تعدادی از رودخانه‌های این استان عبارتند از:
۱ـ قره سو
این رود از ارتفاعات کوه قلعه ماران (موران) سرچشمه می‌گیرد و بعد از گذشتن از چندین دهستان بین بندر ترکمن و بندر گز به خلیج گرگان می‌ریزد.
۲ـ گرگان رود
گرگان رود یکی از مهمترین رودخانه‌های استان گلستان به شمار می‌رود و در تمامی دشت گرگان جریان داشته و آن را به دو قسمت تقسیم می‌کند. سطح حوضه آبگیر آن به مساحت ۱۰۲۵۰ کیلومتر می‌باشد و جهت بستر اصلی آن از شمال شرقی به جنوب غربی است.  سرچشمه رودخانه از ارتفاعات گلیداغ و کور داغ و قلعه ماران (موران) بوده و طول آن سیصد کیلومتر است. زمین اطراف رودخانه رسی بوده و یکی از حاصل‌خیزترین خاک‌های کشور است و مزارع بزرگ توتون در اطراف گرگان رود قرار گرفته است.
۳ـ رودخانه اترک
این رود از کوه‌های استان خراسان (ارتفاعات شرق شهرستان قوچان سرچشمه می‌گیرد. طول آن ۵۴۵ کیلومتر در قسمت شمالی استان با جهت شرقی ـ غربی جریان دارد. مهم‌ترین شاخه‌های آن شامل سومبار، آجی سو، آق سو، خرتوت و... می‌باشد. متوسط حجم سالانه آب آن در محل ایستگاه چات 534 میلیون مترمکعب ثبت شده است.
دیگر رودخانه‌های استان گلستان عبارتند از:
رودخانه‌های نکا که از شاهکوه واقع در گرگان و تنگه شمشیربری سرچشمه می‌گیرند و به دریای خزر می‌ریزند.
رودخانه‌های زرین گل که از دره‌های شمال کوه ابر و رودخانه کفشگیری سرچشمه می‌گیرد و به رودخانه قره سو می‌ریزد.
رودخانه‌های بالاجاده، مایان، چقر، شیرداربن، زیلان، خاصه رود، نوچمن، شوریان زواردشت و جردلی به رودخانه قره سو می‌ریزند.
رودخانه حاجی لر که از اتصال دو رودخانه چهل چای و نرم آب تشکیل می‌یابد و به رودخانه گرگان ملحق می‌شود.
رودخانه نوده از ارتفاعات خوش ییلاق و رودخانه اوغان از ارتفاعات شمالی نردین و دانیال و رودخانه ساریسو از کوه‌های گلیداغ سرچشمه گرفته و به رودخانه گرگان می‌ریزد.
سدها
سدهای مخزنی بزرگی برای مهار آبهای سطحی در استان گلستان شامل:
سد مخزنی وشمگیر بر روی رودخانه گرگانرود،
سد مخزنی کوثر بر روی رودخانه گرمابدشت،
مجموعه تاسیسات آلاگل (رودخانه اترک)
همچنین از طریق احداث بندهای انحرافی و احداث ایستگاههای پمپاژ و آبگیرها و آب‌بندها

دیگر منابع آبی استان عبارتست از:
ـ چشمه
این استان دارای چشمه سارهای متعددی می‌باشد. یکی از آنها به نام چشمه لال حدود ۲۳ کیلومتر از گالیکش و ۱ کیلومتر از جاده اصلی فاصله دارد و دارای مناظر بسیار زیبایی است.
ـ تالاب‌های بین المللی گلستان
این تالاب‌ها شامل تالاب آلاگل، آجی گل، آلماگل در دشت وسیع ترکمن صحرا و نزدیکی مرز ایران و ترکمنستان در بخش داشلی برون (اینچه برون) واقع گردیده و فاصله این تالاب‌ها از یکدیگر بسیار نزدیک است.
فاصله تالاب‌های یاد شده تا گرگان ۶۲ کیلومتر و تا گنبد کاووس ۷۶ کیلومتر است. این تالاب‌ها دارای آب و هوای مدیترانه‌ای و پرندگان مهاجر می‌باشند.
تالاب گمیشان نیز یکی از تالابهای بین المللی می‌باشد که در حاشیه شرقی دریای خزر واقع شده که به علت بالا آمدن آب دریا سطح آن وسیع‌تر و یکی از تالاب‌های مهم و منحصر به فرد در شمال کشور است.
این تالاب که تعداد بسیار زیادی از پرندگان آبزی را به خود جلب می‌کند از ۱ طرف به مرز ترکمنستان و از طرف دیگر به دریای خزر متصل است.
ـ دریای خزر
دریای خزر با وسعتی حدود ۴۳۸۰۰۰ کیلومتر مربع به عنوان بزرگترین دریاچه جهان به شمار می‌رود. خلیج گرگان در جنوب شرقی یکی از دو بریدگی مهم آن است.
وجود دریای خزر نقش تعیین کننده‌ای در آب و هوای ساحل شمال ایران دارد و زیبایی‌های بی‌نظیر این منطقه به موجودیت و حفظ شرایط زیستی این دریا بستگی دارد.